مسجد جامع اصفهان

لینک دریافت فایل خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  قابل ویرایش پرینت

تعداد صفحات: 18

دانشگاه ازاد اسلامی – واحد سما نیشابور

عنوان :

مسجد جامع اصفهان

استاد ارجمند :

سرکار خانم عماری

تهیه تنظیم :

سید علیرضا مهدی زاده

زمستان 86

مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان خرقه‌ای هزارگون ارث رسیده گذشتگان که طول 12 قرن هر وارثی نقشی اندام انداخته، معماری ساده قرن دوم ه.ق اجرکاری‌های سلجوقی نقوش کاشی‌کاری صفوی قول دکتر «حسین یقینی» پژوهشگر تاریخ معماری البومی هنر معماری ایرانی.

انعقاد نطفه اصفهان بزرگ باید همزمان بنیاد مسجد جامع اصفهان محل فعلی سال 156 ه.ق دانست. بنای اولیه مسجد طایفه بنی تمیم تپه یهودیه بنا کردند بعدها ثروتمندان زمین‌های اطراف منتهی‌الیه شمال غربی مسجد اضافه کرده کم کم بنای فعلی مسجد جامع امروزین شکل دادند.

گرچه اعتقادی میان مردم اصفهان رواج دارد که معتقدند مسجد جامع اصفهان محلی بنا شده که پیش اسلام اتشکده بوده اما نظریه همچنان هاله‌ای ابهام باقی مانده حالی که علت ادعا وجود یک «پی» دوره ساسانی زمین محل گنبد خواجه نظام الملک می‌دانند اما دکتر «یقینی» قاطعیت می‌گوید که اساس شواهد تاریخی جا زمین بکری بوده که ابتدا ساخت مسجد اختصاص داده شده است.

به هر مسجد ساده‌ای که قبیله بنی تمیم بنا کردند کم کم گسترش جمعیت اصفهان قرن سوم هجری نیاز فضایی وسیع‌تر زمان خلیفه عباسی «المستعصم» سال 226 ه. وارد دومین مرحله تحول اساسی خود شد، مسجد اولیه تخریب مسجدی عظیم وسعتی چند برابر مسجد اولیه جایگزین که شکل مساجد جامع سایر شهرهای اسلامی همزمان خود شبستان مسجد جبهه جنوبی سمت قبله دارای شش دهانه، شمال چهار دهانه شرق غرب دو دهانه داشت دیواری خشتی مسجد برگرفته بود. نمای خارجی مسجد طاقه‌هایی کاهگل سرخ رنگ تزئین شده بود.

مرحله سوم تحولات مسجد جامع اصفهان باید قرن چهاردهم ه.ق اوج جنبش‌های ملی تشیع دنبال ظهور سلسله ال بویه مشاهده کرد.

انتخاب اصفهان عنوان یکی مراکز عمده فرمانروایی خاندان مسجد جامع دور تحولات نگه نمی‌دارد مرحله علاوه الحاقاتی که جهت توسعه مسجد صورت می‌گیرد یک مرمت کلی انجام می‌شود که کم کردن فضای باز صحن مسجد یک دهانه ستون‌های اجری نقش هندسی شبستان‌های سرپوشیده دور اضافه می‌شود ولی قدم طرح اساسی مسجد جامع تغییر عمده‌ای وارد نمی‌سازد..

اما شاید بزرگ‌ترین تحولاتی که نوعی مسجد جامع امروزین منجر شده باید مرحله چهارم تغییرات نوعی دوره سلسله سلجوقیان دنبال کرد. مسجد بزرگ‌ترین تغییرات نقطه نظر کالبد داخلی خارجی قرون پنج شش ه.ق خود دید بزرگ‌ترین تحول معماری ایران اسلامی دوره تاریخی ایجاد شد، درامدن پوسته مسجد ساده شبستانی شکل مساجد چهار ایوانی که ویژه مساجد ایرانی احتمالا قرن پنج ه.ق بعد مسجد جامع اصفهان اغاز شد. ساختن گنبد خواجه نظام‌الملک جنوب گنبد تاج‌الملک شمال مسجد ایجاد چهار ایوان، مسجد حالت شبستانی ساده درامد. پس معماری مساجد چهار ایوانی ویژگی‌ بارز معماری مساجد ایران می‌شود.

اصفهان زمان فاصله قرون 7 11 ه.ق که توسط صفویان پایتختی برگزیده می‌شود دچار نوسانات شدید اقتصادی، اجتماعی سیاسی می‌شود تبع تغییراتی دوره ایلخانان، ال مظفر، تیموریان ترکمنان اق قویونلو و... مسجد جامع وجود می‌اید که تغییرات بیشتر سطوح خارجی خصوص نماهای داخلی مسجد، ایوان‌ها تغییراتی استخوان‌بندی بخش‌هایی مسجد است.

تغییرات مسجد جامع زمان سلجوقیه بعد

جالب‌ترین اثار مسجد جامع طی 60 سال حکومت سلجوقیان فضای 22 هزار متر مربعی مسجد وجود می‌اید زمان سلطنت چهار پادشاه سلجوقی، ملکشاه، برکیارق، محمدبن ملکشاه محمودبن محمد بن ملکشاه.

از اثار دوره می‌توان ایجاد گنبد خواجه نظام الملک جنوب مسجد توسط خود او کتبیه‌ کوفی نام پادشاه وقت اشاره کرد، همچنین گنبد شمالی (تاج الملک) که نزد مردم گنبد خاکی شهرت دارد دستور ترکان خاتون ملکه سلجوقی بنا شد، گنبد نظر معماری هنری زیباترین اثر معماری جهان نام گرفته است.

در همین جا ذکر نکته جالب که مسجد جامع اصفهان تنها مسجدی که دو گنبدخانه دارد نمونه ما هیچ مسجدی سراغ نداریم.

بخش دیگر مسجد جامع که دوره سلجوقی ساخته شده چهلستون (ستون‌های اجری) شبستان‌های شمال جنوب مسجد طاقنماهای اجری متنوع که حال حاضر جلب توجه می‌کند. دو ضلع شرقی غربی مسجد اثاری وجود داشته شامل صومعه کتابخانه‌ که اتش‌سوزی سال 514 515 ه.ق بین رفته است. زمان سلطان محمود سلجوقی اسماعیلیان مسجد حمله می‌کنند کتابخانه نفیس اتش می‌زنند گفته می‌شود فهرست کتاب‌های کتابخانه سه جلد قطور تنظیم شده بوده است. کتیبه‌ای شمال شرق مسجد اطراف قدیمی‌ترین سردر حریق حکایت می‌کند.

ضلع جنوبی مسجد

گنبد خواجه نظام‌الملک جمله مهم‌ترین شاخص‌ترین‌ بنای ضلع جنوبی مسجد زیباترین اثار دوره سلجوقی تزیینات گچی اجری که سال 465 485 (اوایل قرن ششم) اساس ساختمان بنا سقف مقرنس اواخر قرن نهم هجری امر حسن بیک اق قویونلو